سرپرست دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت اعلام كرد
آثار روانی انتشار اخبار خودکشی
به گزارش خود درمانی، پژوهشها نشان داده اند نحوه پوشش اخبار خودکشی می تواند نقش بسزایی در تغییر رفتارهای افراد مستعد خودکشی ایفا کند؛ به طوری از یک سو، انتشار این اخبار می تواند به افزایش احساس ناامیدی و تقویت افکار خودکشی در بعضی افراد منجر شود و از طرفی، در صورتیکه به صورت مسئولانه و با دقت منتشر شوند، می توانند آگاهی رسانی کرده و افراد را بسمت دریافت کمک های روانی هدایت کنند.
به گزارش خود درمانی به نقل از ایسنا، به همین دلیل همواره نگرانی هایی از تأثیرات منفی انتشار اخبار خودکشی وجود داشته؛. در همین جهت هم وزارت بهداشت دستورالعمل جدیدی برای مدیریت این نوع اخبار به رسانه ها ابلاغ کرده است.
دکتر محمدرضا شالبافان، مدیرکل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت جزئیات این دستورالعمل را تشریح کرده و بر اهمیت نقش رسانه ها در کاهش صدمه های روانی ناشی از انتشار اخبار خودکشی تاکید و از این مساله بعنوان یک گام مهم در مدیریت صدمه های روانی در جامعه یاد کرد.
دستورالعمل تازه وزارت بهداشت؛ تغییر نگاه به پوشش اخبار حساس
وی با تکیه بر این که این دستورالعمل، سومین ویرایش دستورالعمل مدیریت اخبار خودکشی در رسانه است، اظهار داشت: دستورالعمل جدید که توسط دفتر سلامت روانی اجتماعی وزارت بهداشت تدوین و ابلاغ گردیده است، بخصوص در زمینه توجه به فضای مجازی و رسانه های غیررسمی تفاوت هایی با دستورالعمل های قبلی دارد.
شالبافان با اشاره به تأثیرات منفی انتشار و نقل اخبار خودکشی بر افکار خودکشی در جامعه و تاکید سازمان جهانی بهداشت بر این موضوع، اضافه کرد: سازمان جهانی بهداشت چندی قبل مبادرت به تدوین دستورالعمل جدیدی دراین خصوص کرد که نسبت به دستورالعمل های قبلی خصوصیت های برجسته ای داشت و همچون آنها میتوان به توجه ویژه به انتشار اخبار در فضای مجازی اشاره نمود. درحالیکه در دستورالعمل های قبلی، بر انتشار اخبار در رسانه های رسمی تاکید شده بود. دستورالعمل جدید وزارت بهداشت هم با الهام از دستورالعمل سازمان بهداشت جهانی در رابطه با پیش گیری از خودکشی و با هدف کاهش نتایج منفی گزارش اخبار خودکشی و افزایش تأثیرات مثبت رسانه ها تدوین شده است.
ضرورت توجه به نحوه انتشار اخبار خودکشی
سرپرست دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت اظهار داشت: در سالهای اخیر در سرتاسر دنیا همچون ایران، خیلی از اخبار نه از رسانه های رسمی، بلکه از رسانه های غیررسمی و توسط افراد در فضای مجازی منتشر می شود. در دستورالعمل جدید تاکید ویژه ای انجام شده بر مواردی که باید در فضاهای مجازی به آنها پرداخت که با انتشار گسترده و رسمی این دستورالعمل میتوان در این راه گام برداشت.
وی ادامه داد: در این دستورالعمل، مثال هایی مطرح شده در مورد این که یک خبر در مورد خودکشی اگر به شیوه نامناسب منتشر شود، چه اثری داشته و درصورتیکه به شکل استاندارد منتشر شود چه تاثیراتی به دنبال خواهد داشت؟ نحوه بیان و تیتر خبر بسیار اهمیت دارد، چونکه در خیلی از مواقع خبرنگاران حرفه ای براین امر واقف هستند، اما نمی دانند که باید چه کنند و این دستورالعمل با حداقل اطلاعات تئوریک، راهکارهای عملی و موثر را در اختیار آنان قرار می دهد.
ایشان سپس اظهار نمود که این دستورالعمل در چارچوب ۱۸ صفحه تدوین و سعی شده است تا به شکل مختصر و مفید، اطلاعات مهم و عملی را در اختیار اصحاب رسانه قرار دهد.
او همینطور از برگزاری کارگاه های آموزشی و جلسات هم اندیشی با حضور خبرنگاران اطلاع داد و اضافه کرد: در سلسله جلساتی که با خبرنگاران برگزار می شود، با آنان همفکری و تبادل نظر کرده و دیدگاه های آنان هم شنیده و پاسخ داده خواهد شد. این رویدادها باید به صورت مستمر پیگیری شود.
مسئولیت اجتماعی رسانه ها در سلامت روان جامعه
سرپرست دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت در مورد مسئولیت اجتماعی رسانه ها نیز، اظهار داشت: اکثریت افراد جامعه و بخصوص فعالان رسانه ای در کشورمان تمایلی ندارند تا سلامت روان جامعه صدمه ببیند، این دستورالعمل تنها یک ابزار آموزشی برای رسانه ها نیست، بلکه در تلاش است با جلب توجه به این مساله مهم، اصحاب رسانه را به پذیرش مسئولیت اجتماعی خود در زمینه سلامت روان جامعه دعوت کند. این دستورالعمل، دعوتی از رسانه ها است که با جدیّت به مبحث سلامت روان پرداخته و با تمرکز بر کاهش احتمال خودکشی در جامعه، بخصوص در بین گروههای مستعد، گام بردارند.
وی درمورد جایگاه صدور چنین دستورالعمل هایی در نظام سلامت، اظهار داشت: صدور این گونه دستورالعمل ها بعنوان بخشی از آگاهی عمومی می تواند اثربخش باشد، اما نیازمند تکرار و تعامل است. چونکه صدمه های روانی همواره در متن جوامع وجود داشته و اتخاذ رویکرد پایدار و مستمر دراین خصوص از الزامات اثربخشی برنامه هاست.
آموزش اصولی در مورد خودکشی و سلامت روان
یکی دیگر از نکات مهمی که شالبافان به آن اشاره نمود، ضرورت گنجاندن موضوعات در رابطه با خودکشی و سلامت روان در برنامه های درسی گروههای تخصصی روانشناسی، روانپزشکی و خبرنگاری بود و اضافه کرد: انتظار می رود که مباحث در ارتباط با سلامت روان و نحوه بیان اخبار خودکشی در برنامه های آموزشی این رشته ها وارد شود، تا بعد از فارغ التحصیلی، کارشناسان و خبرنگاران قادر باشند با دقت و مسئولیت پذیری اخبار خودکشی را پوشش دهند.
لزوم همکاری رسانه ها و وزارت بهداشت برای ارتقای سلامت روان جامعه
وی اظهار داشت: دراین خصوص نیازمند همکاری و همفکری با رسانه ها هستیم، چونکه در خیلی از مواقع دستورالعمل یک طرفه پاسخگو نیست. بخصوص در مورد رسانه های غیررسمی و افراد حقیقی موثر در فضای مجازی؛ این افراد خبرگزاری رسمی نیستند، اما درصورتیکه خبری را منتشر کنند، بازدید بسیاری خواهد داشت. بنابراین، درصورتیکه از آنها دعوت نماییم این شیوه نامه را مطالعه کرده و پیشنهادات خویش را مطرح کنند، در ویرایش های بعدی این پیشنهادات شان مدنظر قرار خواهد گرفت. ازاین رو آن چه که نیاز داریم اینست که رسانه ها و خبرنگاران، در مورد انتشار اخبار خودکشی بخصوص افراد مشهور احتیاط کنند و آنرا جزو مسئولیت اجتماعی خود تلقی کنند.
آثار روانی انتشار اخبار خودکشی
وی با اعلان اینکه امکان دارد در اشخاصی که مستعد خودکشی هستند، انتقال دراماتیک مبادرت به خودکشی در افراد مشهور، منجر به تقلید و صدمه شود، به آثار روانی انتشار اخبار خودکشی اشاره نمود و دو پدیده مهم به نامهای «اثر ورتر» و «اثر پاپاگنو» را توضیح داد.
وی اظهار داشت: اثر ورتر به تقویت افکار خودکشی در افراد مستعد منجر می شود و می تواند سبب تقلید از خودکشی فرد معروف شود. اما اثر پاپاگنو به صورت معکوس عمل کرده و می تواند با عرضه انتخابهای دیگر، از خودکشی جلوگیری کرده و حتی در بعضی موارد تأثیرات مثبتی در پیش گیری از خودکشی داشته باشد.
وی ادامه داد: اشخاصی که گرفتار صدمه های روانی هستند، در شرایطی بسیار شکننده و بحرانی قرار دارند. اگر در این لحظات حساس دست آنها را بگیریم، می توانند به زندگی بازگردند، اما اگر آنها را رها نماییم، امکان دارد برای همیشه از دستشان دهیم. در این بین، نقش رسانه ها به همان اندازه حساس، حیاتی و موثر است.
تعامل با رسانه ها و فضای مجازی
وی در پاسخ به این پرسش که آیا پیروی از دستورالعمل مدیریت انتشار اخبار خودکشی منجر به سلب آزادی بیان مطبوعات و ایجاد خودسانسوری می شود، اظهار داشت: در شیوه نامه جدید این مساله به صورت واضح بیان شده است؛ هدف ما این نیست که اخبار منتشر نشوند، چونکه دنیای امروز، عصر ارتباطات و تکنولوژی است و نمی توان این حقیقت را نادیده گرفت. اما آن چه مهم می باشد اینست که اخبار حساس به شکلی منتشر شوند که به صدمه های اجتماعی دامن نزنند. بعنوان مثال، به جای این که تیتر بزنیم «فلان شخصیت معروف خودکشی کرد»، بهتر است بگوییم «فلان شخصیت معروف درگذشت».
وی اظهار داشت: از طرف دیگر، گاهی اوقات رسانه ها به قصد دراماتیک جلوه دادن فوت یک فرد مشهور و افزایش بازدید صفحات یا سایت های خود، قبل از آن که به صورت قانونی علت مرگ مشخص شود، به سرعت اعلام می کنند که مرگ او خودکشی بوده است. در صورتیکه مدتی بعد امکان دارد روشن شود که مرگ او نتیجه یک سانحه یا قتل بوده است. مثال های مختلفی از این موارد در دستورالعمل های موجود ذکر شده است و از رسانه ها دعوت می نماییم که حتما این دستورالعمل ها را مطالعه کنند.
سرپرست دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت تاکید کرد: نکته دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد اینست که در انعکاس اخبار در ارتباط با خودکشی نباید به ساده سازی پرداخت. خودکشی معمولا تنها به یک دلیل خاص اتفاق نمی افتد و به صورت معمول نتیجه ای از ترکیب مشکلات گوناگونی است، همچون بیماریهای روان پزشکی درمان نشده، فشار روانی، عوامل محیطی، اجتماعی یا اقتصادی و مسائل دیگر. بعنوان مثال، اگر گفته شود که فردی به سبب فشار کاری، مشکلات مالی یا اعتراض به یک مبحث خاص به زندگی خود پایان داده، این امر نوعی ساده سازی است که نه تنها حقیقت پیچیده خودکشی را پنهان می کند، بلکه می تواند افکار خودکشی را در اشخاصی که با مشکلات مشابه دست و پنجه نرم می کنند، تقویت کند.
وی ادامه داد: در مورد خودکشی باید نگاهی جامع و فراگیر به شرایط فرد و عوامل مؤثر در این پدیده داشته باشیم و بدون دریافت نظر کارشناسان، نباید اخبار را به شکل هیجانی و دراماتیک منتشر نماییم. "ما نمی گوییم اخبار را منتشر نکنید، بلکه تاکید داریم که مسئولانه تر عمل کنید."
وی با تکیه بر اهمیت مسئولیت اجتماعی بعنوان یکی از ارکان حیاتی در حوزه سلامت روان، اشاره کرد: خیلی از ما در اطرافیان خود اشخاصی داشته ایم که متأسفانه به زندگی خود پایان داده اند. اگر لحظه ای تأمل نماییم و به این فکر نماییم که شاید ما یا دیگران می توانستیم کاری انجام دهیم تا آن فرد تصمیم خویش را تغییر دهد، اساسا چنین کاری را می کردیم یا از دیگران انتظار داشتیم که چنین اقدامی انجام دهند.
شالبافان با تکیه بر پیچیدگی و تنوع عوامل در رابطه با خودکشی و اینکه اقدامات پیشگیرانه هنوز به صورت کامل شناخته شده نیستند، اظهار داشت: با این وجود، رسانه ها نقش حیاتی در تقویت یا تضعیف این اقدامات ایفا می کنند. بعنوان مثال، تغییر شرایط اجتماعی امکان دارد از حوزه تأثیرگذاری وزارت بهداشت و کارشناسان سلامت فراتر باشد، اما انتشار اخبار، هدفی ساده و دست یافتنی است که می تواند با همکاری رسانه ها و وزارت بهداشت به تغییرات مثبتی منجر شود. اگر رسانه ها در این راه همراه شوند، تأثیرات آن به سرعت ملموس خواهد بود.
وی تاکید کرد: تجربه نشان داده است که انتشار بی محابای خبر خودکشی یک فرد مشهور می تواند عواقب جبران ناپذیری داشته باشد؛ چون که برخی افراد با او همذات پنداری کرده و امکان دارد اقدام او را تقلید کنند. بنابراین، رسانه ها باید از برجسته سازی محل وقوع و روش خودکشی اجتناب کنند، چونکه این اطلاعات می تواند افراد مستعد را ترغیب کند تا به همان شیوه و در همان مکان به زندگی خود پایان دهند. این حساسیت در انتشار اخبار، نه محدودیت بلکه مسئولیتی انسانی در جهت حفظ جان افراد است.
یکی از مسائل اساسی که دکتر شالبافان بر آن تاکید داشت، مساله انگ زنی به بیماریهای روانی بود. وی اظهار داشت: یکی از عاملهای مهم پیش گیری از وقوع خودکشی و کاهش آمار آن در جوامع، رفتن به موقع فرد به درمانگر و مشاور است. یکی از عوامل اصلی در کشور ما، انگ بیماریهای روانپزشکی و رفتن به درمانگران و حتی انگ مصرف داروهای روانپزشکی است. ازاین رو افراد یا رجوع نمی کنند یا به سبب نظرات عامیانه و غیرمسئولانه برخی افراد ناآگاه، درمان خویش را متوقف می کنند.
وی گفت: بیماریهای روانپزشکی، درست مانند دیابت یا فشارخون، حاصل اختلالاتی در بدن و تغییر وضعیت سلامتی هستند که نیازمند درمان و مراقبت اند. یکی از عوامل اصلی در کاهش انگ در رابطه با این بیماریها، ارتقای سواد سلامت روان در جامعه است؛ عرصه ای که رسانه ها می توانند نقشی بی بدیل و اثرگذار در آن ایفا کنند.
شالبافان تاکید کرد: رسانه ها باید همواره بر این نکته پافشاری کنند که بیماریهای سلامت روان نه تنها قابل تشخیص اند، بلکه می توانند به صورت مؤثری درمان و کنترل شوند. در کشور ما، هم روش های درمانی غیردارویی و هم داروهای روانپزشکی بشکلی ایمن و در دسترس عرضه می شوند. متأسفانه باورهای نادرستی در مورد داروهای روانپزشکی وجود دارد؛ همچون اینکه اعتیادآور هستند یا سبب افزایش وزن می شوند. اما حقیقت اینست که اغلب داروهای روانپزشکی که در داخل کشور و در جهان تولید می شوند، عوارض جدی نداشته و در بلندمدت اثرات مثبت و قابل توجهی بر سلامت روان افراد برجای می گذارند.
سرپرست دفتر سلامت روان وزارت بهداشت در ادامه سخنانش اظهار داشت: «انگ زدن» ریشه در رفتارهای نادرست و دیدگاه های اشتباه تک تک افراد جامعه دارد. اگر هر یک از ما این دیدگاه را در خود اصلاح نماییم و از انگ زدن به دیگران دست برداریم، اگر از قضاوت و تحقیر فاصله گرفته و با نگاهی انسانی تر به اطرافیان بنگریم، این دیوارهای بی اعتمادی فرو خواهد ریخت. در چنین فضایی، بیمارانی که به سبب ترس از قضاوت جامعه از رفتن به پزشک خودداری می کنند، می توانند با خیالی آسوده تر برای درمان اقدام نمایند، کیفیت زندگی شان را ارتقا دهند و در راه پیشرفت فردی و سلامت روانی خود گام بردارند.
بنابر اعلام وزارت بهداشت، شالبافان با انتقاد از محتوای برخی سریال ها و فیلمهای سینمایی اظهار داشت: متأسفانه در بعضی آثار، بیماران روانپزشکی بشکلی غیرانسانی، خشن و ترسناک به تصویر کشیده می شوند. انگار برخی کارگردانان به نتایج منفی این رویکرد آگاه نیستند، اما چنین تصاویری می تواند تصورات جامعه در رابطه با این بیماران را مخدوش کرده و صدمه جدی وارد کند. بعنوان مثال، مخاطبی که هیچگاه از نزدیک با یک بیمار روانپزشکی مواجه نشده است، با دیدن این گونه آثار، احتیاجی به رفتن به روانشناس یا درمانگر در خود احساس نمی کند، چونکه تصور می کند مشکلات روانی چیزی به مراتب هولناک تر از وضعیت خود او هستند. این مساله به انگ زنی به بیماریهای روانپزشکی دامن زده و صدمه های روانی را در جامعه تشدید می کند.
وی اظهار داشت: همچنین، گاهی در خلال همین سریال ها، درمانگران، اشخاصی بی اثر نمایش داده می شوند که سبب می شود مردم نسبت به کادر درمان بی اعتماد و دلسرد شوند، در صورتیکه خدمات تخصصی درمانگران در خیلی از موارد توانسته جان افراد را نجات دهد و کیفیت زندگی بیماران را به صورت قابل ملاحظه ای ارتقا دهد.
منبع: خود درمانی
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب